(deze blog verscheen origineel op 4/4/19 als gastblog op de site van SmartEducation.be)
Meerdere jaren geleden ontdekte ik X als therapeutisch middel. Als je onderstaande citaten leest, en thuis bent in de musculoskeletale problematiek (zeker de complexere zoals chronische lage rugpijn), snap je waarschijnlijk waarom ik zo enthousiast ben over X:
“Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs over het potentieel van X om de capaciteit van de mens om te reageren op tegenspoed te verbeteren en de weerstand tegen stress te verhogen.” (1)
“In X bouwen we een repertoire van adaptieve, flexibele reacties op onverwachte gebeurtenissen […].” (1)
“X helpt ons om sociaal en emotioneel in evenwicht te blijven in tijden van snelle verandering en stress.” (1)
“X is bevrijdend; het bevrijdt de persoon tijdelijk van de zorgen en stress van het dagelijks leven.” (1)
"X is een toestand waar de persoon zich in controle over de wereld voelt, zelfs al is het maar voor een korte tijd. Het is een hoopvolle plek. […] Wanneer dat het geval is, voelt de persoon zich machtig.” (1)
“X resulteert in een grotere variatie van bewegingen die worden gebruikt om te herstellen van plotselinge ‘gravitationele’, ‘kinematische’ of ‘positionele’ schokken.” (2)
“X verbetert het vermogen van de persoon om emotioneel het hoofd te bieden aan onverwachte situaties. Deze kunnen zowel locomotorische schokken als psychologische schokken omvatten.” (2)
“Mensen kunnen, door X, hun eigen, persoonlijke methodes ontwikkelen om om te gaan met verschillende soorten onverwachte tegenslagen.” (2)
Vermoedelijk heb je door waarvoor X staat? X is geen kersvers fysiotechnisch apparaat, geen nieuwe wonderzalf, geen modern manueel therapeutisch trucje. Neen, X is oeroud en doorstond de ultieme test van natuurlijke selectie met verve: X is spel (of speelsheid)!
Spel leert ons omgaan met onverwachte situaties en stressoren, zowel op lichamelijk, op emotioneel als op sociaal vlak. De speler ervaart controle, ervaart hoop, voelt zich machtig! Het creëert een adaptief lichaam, een soepele geest en sterke sociale connecties.
Spelen verhoogt je bio-psycho-sociale belastbaarheid. Is dit niet wat we allemaal wensen voor onze patiënten? En er zijn nog bijkomende voordelen:
Spel zorgt voor variatie, waardoor meer weefselstructuren geprikkeld worden, met voordelen voor de gezondheid van die structuren.
Spel zorgt voor variatie, waardoor meer neurologische en proprioceptieve input gegenereerd wordt, met voordelen voor de lichaamsschema’s.
Spel is dé ultieme zoogdier-leermodus, en zorgt voor optimaal motorisch leren, met beter skill-transfer naar het echte leven.
Spel is dé ultieme zoogdier-leermodus die rekening houdt met de individualiteit van elk lichaam, van elke persoon.
Spel is plezant en verhoogt de therapietrouw.
Spel zorgt ervoor dat onze complexe organismes in staat zijn om complexe taken uit te voeren in een complexe wereld.
Spel is biologisch zo belangrijk dat de natuur het beloont met de sterkste motivator: plezier!
Er is echter één groot probleem: pijn/stress/protectie inhibeert spel! Dit is biologisch vrij logisch: spelen kost behoorlijk wat energie, energie die nuttiger besteed kan worden aan het aanpakken van de problemen. En spel brengt risico’s met zich mee, die je in geval van pijn en stress liever niet neemt.
Toch is er een oplossing: exploratie. Exploratie is, biologisch gezien, het serieuzere broertje van spel: het is meer gerelateerd aan angst/gevaar/dreiging en heeft te maken met informatie vergaren om niet in de problemen te komen. Vanuit een klinisch standpunt lijkt dit weeral zeer interessant: experimenteren met een bewegingstaak, zoeken naar de moeilijkheden en leren ermee om te gaan. Bewegingsexploratie zou volgens mij kunnen bestaan uit rustige, trage en variabele bewegingsopdrachten, in een veilige context, met volle aandacht uitgevoerd en eerder makkelijk qua uitdaging. Eenmaal de taak verkend is, kan spel volgen, met alle voordelen hierboven beschreven.
Lijkt dit nogal simpel en kort door de bocht? U hebt gelijk, het is onmogelijk om dit fascinerende onderwerp in een korte blog voldoende uitgebreid en praktisch te belichten. Maar als uw interesse geprikkeld is, kom dan zeker naar mijn cursus, waar we trouwens nog vele andere aspecten van evolutionair biologisch kijken naar mens, bewegen en gezondheid behandelen.
Met beweeglijke groet,
Pieter Derycke
De citaten zijn vertaald (licht aangepast) en komen uit:
Hewes (2014) Seeking Balance in Motion: The Role of Spontaneous Free Play in Promoting Social and Emotional Health in Early Childhood. Children (gratis full text pdf)
Spinka et al (2001) Mammalian Play: Training for the Unexpected. Quarterly Review of Biology (gratis full text pdf)